Z inicjatywy Zespołu Historyczno-Pamiętnikarskiego Zarządu Oddziału SBP w Warszawie uruchamiany zakładkę "Biogramy". Członkowie Zespołu będą tu umieszczać notki biograficzne osób, o których warto pamiętać ze względu na ich zasługi dla rozwoju bibliotekarstwa polskiego. Mamy nadzieję, iż tak gromadzony materiał pozwoli z czasem na utworzenie e-słownika polskich bibliotekarzy, którego dotąd nie posiadamy.
18 września 2024 r. mija 85. rocznica śmierci Ludwika Bernackiego (1882-1939), wybitnego uczonego, historyka literatury i teatru, bibliotekarza, bibliofila, znawcy starej książki, dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
We wrześniu 2024 r. mija 80. rocznica śmierci Faustyna Czerwijowskiego (1873-1944), działacza społeczno-politycznego i oświatowego, dyrektora Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Nie jest znana dokładna data jego zgonu ani miejsce pochówku. Prawdopodobnie zmarł w pierwszych dniach września 1944 r. na warszawskim Powiślu, przed domem, w którym mieszkał.
Urodził się 15 lutego 1873 r. we wsi Karabczyjówka na Podolu. Uczył się w gimnazjum klasycznym w Kamieńcu Podolskim, z którego został usunięty za działalność w tajnym kole uczniowskim. Wyjechał do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie uczył się w Szkole Górniczej. W 1895 r. został delegatem Zagłębia na zjazd Socjaldemokracji Królestwa Polskiego (SDKP) w Warszawie. Zagrożony aresztowaniem opuścił Dąbrowę Górniczą i na krótko wrócił na Podole, by wkrótce wyjechać do Zagłębia Donieckiego. Na Ukrainie pracował jako górnik, hutnik, kowal, stolarz, kreślarz. Zajęcia te miały prawdopodobnie związek z nielegalną działalnością polityczną. Następnie został powołany do służby wojskowej, po odbyciu której wrócił na 2 lata do rodzinnego domu. Administrował w tym czasie majątkiem rolnym, organizując równocześnie na wsi tajne komplety oświatowe. W latach 1901-1902 przebywał w Anglii, Niemczech, Francji, Szwajcarii, Austrii. Pracował jako zecer i robotnik, równocześnie zapoznając się z organizacją bibliotek tych krajów.
W 1904 r. osiadł na stałe w Warszawie. Początkowo pracował w konspiracyjnej drukarni przy Rynku Starego Miasta, a następnie jako korektor w „Kurierze Codziennym”. Od 1906 r. skupił się na działalności oświatowej i bibliotecznej. Społecznie pracował w jednej z czytelń Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności (WTD), współpracował z Komisją Katalogową Wydziału Czytelń WTD. Należał do zarządów Towarzystwa Czytelń m. Warszawy (1907-1922) i Towarzystwa Bibliotek Powszechnych (1922-1926).
Od 1907 r. był jednym z pięciu pierwszych pracowników Biblioteki Publicznej w Warszawie, założonej przez Towarzystwo Biblioteki Publicznej (TBP). Oficjalnie został jej dyrektorem w 1913 r., ale faktycznie kierował nią od początku jej istnienia. W 1928 r., po rozwiązaniu TBP i przejęciu Biblioteki przez miasto, rozpoczął tworzenie sieci bibliotecznej w Warszawie. W 1929 r. złożył Prezydentowi miasta Memoriał w sprawie rozwoju czytelnictwa m. st. Warszawy. Przeszedł na emeryturę 1 października 1937 r.
Wielką wagę przykładał do szkolenia pracowników bibliotek. Od 1925 r. wykładał bibliotekarstwo i politykę biblioteczną w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1929 r. założył w Bibliotece Publicznej (na Koszykowej) roczną Szkołę Bibliotekarską, w której wykładał do 1939 r.
Należał też do grupy inicjatorów Związku Zawodowego Bibliotekarzy Polskich. W 1917 r. został powołany do Zarządu, kierując sekcją bibliotek powszechnych i pełniąc funkcję skarbnika. W latach 1924-1929 był przewodniczącym ZBP i Koła Warszawskiego ZBP, w 1926 r. wszedł w skład Rady Związku. W 1933 r. nadano mu godność Członka Honorowego Związku.
Był autorem podręczników Bibliotekarz. Krótkie wskazówki dla pracujących w bibliotekach (1912) i Biblioteki powszechne. Podręcznik dla zakładających i prowadzących biblioteki (1919). Od początku istnienia Biblioteki Publicznej ogłaszał drukiem jej roczne sprawozdania, które zainicjowały serię „Wydawnictwa Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy”. W 1929 r. rozpoczął wydawanie „Biuletynu Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy”, który przekształcił się, od rocznika1934/35, w istniejący do dziś miesięcznik „Bibliotekarz”.
Dowodem pamięci o F. Czerwijowskim jest nazwana jego imieniem maleńka uliczka (okolice placu na Rozdrożu) oraz wmurowana we fronton siedziby Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy przy ul. Koszykowej 26, tablica: Faustynowi Czerwijowskiemu, 1873-1944, pierwszemu dyrektorowi Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy w latach 1907-1937, współtwórcy bibliotekarstwa w Polsce, działaczowi, wychowawcy, patriocie, w roku jubileuszowym Biblioteki MCMLVII.
J.P.
Zob. też:
Świerkowski Ksawery: Faustyn Czerwijowski : szkic biograficzny. Warszawa 1938
Maślankiewicz Piotr: Faustyn Czerwijowski (1873-1944). W: Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie. Warszawa 1961
Bursowa Feliksa: Faustyn Czerwijowski : od ruchu robotniczego do bibliotekarstwa powszechnego. W: Twórcy nowoczesnego bibliotekarstwa polskiego. Wrocław 1974
16 września 2024 r. mija 15. rocznica śmierci Tadeusza Antoniego Frączyka (1920-2009), polonisty, bibliotekarza, doktora nauk humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), znawcy historycznych zbiorów specjalnych, wieloletniego kustosza Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie.
Urodził się 9 grudnia 1920 r. we wsi Boże Duże koło Stromca (obecnie woj. mazowieckie) w rodzinie chłopskiej. W 1938 r. ukończył gimnazjum w Solcu nad Wisłą. Maturę zdał w 1943 r. w Warszawie, w liceum handlowym. Rozpoczął także studia polonistyczne i slawistyczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, przerwane wybuchem powstania. Edukację kontynuował w latach 1945-1949 w Krakwie na UJ; pracę magisterską obronił w 1952 r. uzyskując stopień magistra filozofii w zakresie filologii polskiej.
W czasie studiów, jako wolontariusz, odbył staż w krakowskim oddziale Biblioteki Narodowej, pisywał również zarobkowo teksty publicystyczne do „Gazety Krakowskiej” i „Dziennika Polskiego”. W latach 1949-1956 pracował w redakcji krakowskiej filii Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik”, a po likwidacji tej placówki, w okresie 1956-1958 - w Wydawnictwie Literackim.
Od listopada roku 1958 związał się zawodowo z Muzeum Narodowym w Krakowie przyjmując etat w Bibliotece Książąt Czartoryskich, znajdującej się w strukturze Muzeum. Skierowano go do Działu Druków i Kartografii. Trzon kolekcji w tym dziale stanowią zbiory biblioteki rodowej Izabeli i Adama Kazimierza Czartoryskich z Puław, bogatej w cenne, często unikatowe dzieła drukowane od XV do XIX wieku. T. Frączyk, dysponujący rozległą wiedzą historyczną, doskonale się spełniał jako propagator wiedzy o dziejach i zasobach biblioteki, wygłaszał referaty, organizował wystawy, prelekcje, pokazy, oprowadzał wycieczki. W roku 1975 powierzono mu funkcję kierownika działu; pełnił ją do roku 1989. W czasie zatrudnienia w Muzeum przygotował także i obronił w 1980 r. na Wydziale Filologicznym UJ pracę doktorską „Adam Kazimierz Czartoryski (1734-1823). Generał Ziem Podolskich. Pisarz – publicysta -polityk”. Emerytowany, pracował nadal w Bibliotece do 1990 r.
Zajmował się również dydaktyką akademicką. W latach 1975-1992 prowadził zajęcia i wykłady z historii książki, bibliotek oraz zagadnień wydawniczych i księgarskich dla studentów Katedry Bibliotekoznawstwa Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie oraz Instytutu Bibliotekoznawstwa UJ. Wypromował 27 magistrów.
Jego dorobek obejmuje 32 pozycje bibliograficzne, w tym: studium Drukarnia Biblioteczna w Puławach (Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, 1960, t. 6), monografia Warszawa młodości Chopina (1961), praca doktorska opublikowana przez spadkobierców Adam Kazimierz Czartoryski. Biografia historyczno-literacka na tle przemian ideowych polskiego Oświecenia (2012), edycje dokumentów archiwalnych dotyczących Czartoryskich ogłaszane w tomach „Miscellanea z doby Oświecenia” oraz 20 biogramów napisanych do Polskiego słownika biograficznego i Słownika pracowników książki polskiej.
Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego w Krakowie, gdzie prowadził Sekcję Miłośników Książki.
Zmarł 16 września 2009 r. Jest pochowany na cmentarzu parafialnym NMP Matki Kościoła w Prądniku Białym w Krakowie.
H.M.
Zob. też:
Glogier Marek: Tadeusz Antoni Frączyk (1920-2009). W: Zostawili swój ślad. Warszawa : Wydaw. SBP, 2017, s. 83-92. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; 15)
Kabata Aleksandra: Wspomnienie o kustoszu Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie dr. Tadeuszu Frączyku (9 XII 1920-16 IX 2009). „Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie”, Seria Nowa t. 4, s. 265-272; zawiera także: Wykaz publikacji dra Tadeusza Frączyka
Starnawski Jerzy: Tadeusz Frączyk (9 XII 1920-16 IX 2009). „Roczniki Biblioteczne” 2010, s. 267-270; zawiera także: Bibliografia prac (z pominięciem iuveniliów z prasy codziennej)
13 września 2024 r. mija 60 rocznica śmierci ks. Józefa Jarzębowskiego (1897-1964), od 1917 r. członka Zgromadzenia Księży Marianów. Nowicjat odbywał na warszawskich Bielanach, uczył się w Seminarium Duchownym w Warszawie, studiował polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1925 r. rozpoczął pracę wychowawczą w Kolegium Bielańskim. Odpowiadał też za Bibliotekę Główną Zakładu Wychowawczo-Naukowego Księży Marianów na Bielanach.
Z własnej inicjatywy utworzył przyszkolne muzeum, które zapoczątkowało jego pasję kolekcjonerską. W Muzeum Bielańskim gromadzono też zbiory biblioteczne: rękopisy i stare druki, numizmaty, dzieła sztuki oraz inne przedmioty o wartości historycznej i artystycznej. Często organizował okolicznościowe wystawy, publikował informacje o zasobach Muzeum oraz jego działalności. Szczególnie interesowała go tematyka powstania styczniowego i jego dyktatora Romualda Traugutta. W 1928 r. zorganizował stałą Wystawę Historyczną.
Wybuch II wojny światowej położył kres działalności Muzeum. Marianom udało się podzielić i rozproszyć większą część zbiorów, przekazując je na przechowanie różnym instytucjom i osobom prywatnym. Jarzębowski wyjechał na Litwę, w 1941 r. dostał się przez terytorium ZSRR do Japonii. Dalsza jego tułaczka biegła przez USA, Meksyk i Włochy. Po drodze pracował w miejscowych parafiach; wszędzie kupował i gromadził zbiory z myślą o Muzeum Bielańskim.
W 1951 r. został skierowany do Wielkiej Brytanii, by organizować szkolnictwo dla dzieci polskich uchodźców i zdemobilizowanych żołnierzy. W 1953 r. marianie kupili posiadłość w Fawley Court nad Tamizą i zorganizowali w niej szkołę z internatem dla chłopców. Jarzębowski utworzył przy niej muzeum i bibliotekę. Ich zalążkiem były kupowane przez niego w różnych krajach i przywiezione do Fawley Court zbiory. Sprowadził też z Polski sporo ocalałych zbiorów Muzeum Bielańskiego. W nowej kolekcji dominowała również tematyka powstania styczniowego i pamiątki po Traugutcie. Z Polski dotarły dokumenty królewskie, bulle papieskie, autografy literackie najwybitniejszych pisarzy i poetów z XIX i XX w., listy hetmanów itp. Jarzębowski sukcesywnie powiększał zbiory, jeździł do wielu znanych antykwariatów europejskich i na aukcje. Stworzył cenny warsztat naukowy, jednocześnie Biblioteka i Muzeum służyły potrzebom szkoły. Organizował, cieszące się dużą popularnością wystawy rocznicowe oraz pokazy zbiorów. Zmarł nagle w 1964 r. podczas pobytu w Szwajcarii.
Muzeum wraz z Biblioteką istniało do 2006 r. W 2007 r. zbiory przewieziono do Sanktuarium Maryjnego w Licheniu. Zawierały m.in. ponad 15 tys. książek i czasopism z XIX i XX w., 80 tytułów czasopism, druki ulotne, ponad 60 map i widoków miast, 488 wol. druków XVI-XVII w., druki muzyczne, około tysiąca rycin. Obecnie są częścią Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego w Licheniu Starym.
H. Ł.
Zob. też:
Luchowski Wojciech: Ks. Józef Jarzębowski, twórca kolekcji. W: Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego w Licheniu Starym. Licheń Stary, 2010, s. 6-41
Wrede Maria: Ksiądz Józef Jarzębowski (1897-1964) – założyciel muzeum historycznego i biblioteki w Fawley Court. W: Kustosze zbiorów polskich za granicą. Warszawa : SBP, 2013, s. 133-144. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 13)
12 września 2024 r. mija 25 rocznica śmierci Stefana Gniazdowskiego (1908-1999), dyrektora Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej, wybitnego specjalisty w zakresie informacji naukowo-technicznej.
2 września 2024 r. mija 40 rocznica śmierci Mieczysława Gębarowicza (1893-1984), historyka sztuki oraz dziejów książki, wieloletniego bibliotekarza Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (ZNiO) i ostatniego dyrektora lwowskiego Ossolineum.